Suring - Aklat: GAPÔ

 Sta. Lucia High School

# 30 Tramo St. Rosario Village, Sta. Lucia, Pasig City

GAPÔ

 ( at isang puting Pilipino, sa mundo ng mga Amerikanong kulay brown )

 ni Lualhati Bautista 

 Anvil Publishing, 2023

Isang Suring-Aklat(Book-Review) na iniharap

 kay G. Danilo P. Agpaoa, LPT 

Bilang isa sa mga Pangangailangan sa Kursong 

Pagbasa at Pagsusuri ng Iba’t Ibang Teksto Tungo sa Pananaliksik

Ipinasa ni:

Sophia Kristine Fabellon

  G11- STEM 2

 

Enero, 2025

1. PANIMULA 

1. Pamagat

Sa bawat pamagat ng aklat ay may lihim na kwento isang kuwentong hindi lang basta nasusulat sa pahina kundi sumisigaw mula sa puso ng may-akda. Ang pamagat na "GAPÔ" ay tila kakaibang pakinggan isang pinaikling bersyon ng Olongapo, isang lugar na mayaman sa kasaysayan at puno ng samu’t saring kwento ng pakikibaka. Maaari namang gamitin ng may-akda ang mas karaniwang pamagat gaya ng “Olongapo”, ngunit pinili niyang gawing maikli at matalim ang pamagat upang higit na mapukaw ang atensyon ng mambabasa. 

Sa ilalim ng kanyang pamagat ay may ibinubulong na katotohanan: "At Isang Puting Pilipino, sa Mundo ng mga Amerikanong Kulay Brown." Isang pagkakakilanlan na pilit isinisiksik sa isang mundong hindi kailanman naging patas. Isang anak ng dugong banyaga at dugong kayumanggi, na nabubuhay sa pagitan ng pagtanggap at pagtanggi. Hindi ganap na Pilipino, ngunit hindi rin lubusang banyaga isang taong nakakulong sa dalawang mundong kailanma’y hindi magiging isa.

Ang GAPÔ  ay hindi lamang isang pangalan ng lugar ito ay isang estado ng buhay, isang kuwento ng pagkakait ng karapatan, at isang sigaw ng isang bayang matagal nang nilunod ng ingay ng mga dayuhan. Ito ay isang paalala na sa likod ng makulay na ilaw ng lungsod ay may mga kwentong hindi madalas marinig, at sa likod ng bawat katahimikan ay may tinig na naghihintay lamang na mapakinggan.

2. . Uri ng Panitikan at Genre  

Ang "GAPÔ " ni Lualhati Bautista ay isang akdang pampanitikan na kabilang sa uri ng panitikang kontemporaryaryo. Tumatalakay ito sa mga isyung panlipunan, partikular na ang paghahati ng mga klase sa lipunan, pag-ibig, at ang mga paglalaban ng mga karakter sa mga hamon ng buhay. Sa pamamagitan ng akdang ito, ipinapakita ni Bautista ang mga karanasan ng mga Pilipino sa ilalim ng mga isyung politikal at ekonomiko, tulad ng epekto ng mga base militar sa bansa. Ang "GAPÔ " ay isang halimbawa ng panitikang realistiko at sosyo-pulitikal, kung saan inilalarawan ang mga aktwal na kaganapan at tunay na damdamin ng mga tauhan, na nagpapakita ng mga hindi matitinag na epekto ng mga isyung ito sa kanilang mga buhay.

Samantala, ang genre ng "GAPÔ " ay tumutukoy sa drama at realismo. Itinuturing itong drama dahil nakasentro ang kwento sa mga personal at panlipunang paglalaban ng mga tauhan, at nagpapakita ng matinding emosyon at salungatan. Ang akdang ito ay realistiko dahil ipinapakita ang mga tunay na kaganapan at ang pag-papahayag ng mga tauhan ng kanilang mga damdamin at ideya batay sa mga isyung umiiral sa kanilang paligid. Ginamit ni Bautista ang mga elementong ito upang ilahad ang mga makulay at malupit na aspeto ng buhay ng mga Pilipino sa isang tapat at makatotohanang paraan, na nag-aanyaya sa mga mambabasa na masusing pagnilayan ang kanilang sariling kalagayan sa lipunan.

3. Pagkilala sa May-akda

Si Lualhati Bautista ay isang kilalang manunulat at aktibista na ipinanganak noong Disyembre 2, 1945 sa Tondo, Maynila. Isa siya sa mga pinakatanyag na manunulat ng kontemporaryaryong panitikan sa bansa. Nagtapos siya ng Bachelor of Arts in English mula sa Unibersidad ng Pilipinas (UP), at nagsimula ng kanyang karera bilang manunulat ng mga kwento, nobela, at dula. Ang mga akda ni Bautista ay nagpapakita ng matinding pagmamahal sa bayan at nagbibigay boses sa mga isyu ng kababaihan at lipunang Pilipino, partikular ang mga karanasan ng mga kababaihan sa ilalim ng patriyarkal na sistema. Ang mga nobela niyang Dekada '70 (1983), Bata, Bata... Pa'no Ka Ginawa? (1984), at GAPÔ(1988) ay tumatalakay sa mga mahahalagang isyung panlipunan at pulitikal sa bansa.

Sa kanyang mga akda, tulad ng Dekada '70, Bata, Bata... Pa'no Ka Ginawa?, at Gapo, ipinamamalas ni Bautista ang mga karanasan ng ordinaryong tao at ang mga kahirapan ng buhay sa ilalim ng mga makapangyarihang institusyon. Ang Dekada '70 ay nagsasalaysay ng mga karanasan ng isang pamilyang Pilipino sa ilalim ng Batas Militar, samantalang sa Bata, Bata... Pa'no Ka Ginawa?, ipinapakita ang buhay ng isang ina at ang mga hamon ng pagiging babae sa isang lipunang patriyarkal. Ang GAPÔ, naman, ay tumatalakay sa epekto ng mga base militar sa buhay ng mga tao sa Olongapo, kung saan binibigyang-diin ang karanasan ng mga kababaihan at ang mga paghihirap na dulot ng mga dayuhang impluwensya. Ang mga akdang ito ni Bautista ay hindi lamang nagpapakita ng personal na pagsubok, kundi nagsisilbing salamin ng kalagayan ng lipunang Pilipino, na nagsusulong ng pagninilay at pagbabago sa mga isyung panlipunan at pulitikal.

II. PAGSUSURING NILALAMAN

1. TEMA / PAKSA  

Ang tema ng GAPÔ ni Lualhati Bautista ay tumatalakay sa epekto ng mga base militar sa buhay ng mga Pilipino, partikular na ang mga kababaihan, sa Olongapo. Binibigyang-pansin ng akda ang mga isyung panlipunan tulad ng kahirapan, diskriminasyon, at ang epekto ng kolonyalismo sa mga lokal na komunidad, pati na rin ang pakikisalamuha ng mga Pilipino sa mga dayuhang sundalo. Ang kwento ay umiikot sa karanasan ng mga tauhan na nagsisilbing salamin ng mga ordinaryong Pilipino na nahaharap sa pagsubok ng makatawid sa buhay sa ilalim ng mga dayuhang presensya at ang kanilang patuloy na pakikibaka para sa isang mas maginhawang buhay. Ipinapakita rin ng nobela ang pakikibaka ng mga kababaihan sa isang lipunang patriyarkal at ang kanilang pagtutol sa mga umiiral na kalagayan, pati na rin ang kanilang lakas at katatagan sa kabila ng mga hamon ng buhay. Ang GAPÔ ay sumasalamin sa mga isyung panlipunan, mga epekto ng kolonyalismo, at ang patuloy na pakikibaka ng mga tao para sa kanilang dignidad at kalayaan sa ilalim ng mga makapangyarihang institusyon. Sa kabuuan, ang GAPÔ ay isang makulay at matalim na pagsusuri sa kalagayan ng lipunang Pilipino, at isang pagninilay ukol sa walang katapusang paghahangad ng mga tao para sa katarungan, kalayaan, at dignidad.

2. MGA TAUHAN, TAGPUAN AT PANAHON

Mga Tauhan 

Michael Taylor Jr. (Mike) - Siya ay anak ni Dolores at ni Michael Taylor Sr na isang Amerikanong sundalo. Isa siyang mestizo na lumaki sa Olongapo at naging isang sikat na mang-aawit sa Freedom Pad, isang bahay-aliwan na madalas puntahan ng mga Amerikano. Bagamat may lahing Kano, matindi ang galit niya sa kanila dahil sa kawalan ng pananagutan ng kanyang ama at sa diskriminasyon na nararanasan ng mga Pilipino sa sariling bayan. Patuloy siyang naghahanap ng kanyang tunay na identidad sa lipunang puno ng hindi pagkakapantay-pantay.

Dolores - Siya ay isang Pilipinang dating nangangarap makarating sa Amerika para sa mas magandang buhay ngunit nabuntis at kalaunan ay iniwan ng Amerikanong sundalong si Michael Taylor Sr. Dahil sa kanyang karanasan, natutunan niyang harapin ang katotohanan tungkol sa relasyong Pilipino-Amerikano at nagkaroon ng mas realistiko at mapanuring pananaw sa buhay.

Michael Taylor Sr. - Siya ay isang sundalong Amerikano na naging karelasyon ni Dolores at ama ni Mike. Tulad ng maraming Amerikanong sundalo sa Olongapo, iniwan niya si Dolores at hindi pinanagutan ang kanyang anak. 

Magdalena (Magda) - Siya matalik na kaibigan ni Dolores na, tulad niya, nangangarap makarating sa Amerika at humahanga sa mga produktong Amerikano. Ngunit tulad din ni Dolores, nabuntis siya ng isang dayuhan at kalaunan ay iniwan. Sa kabila ng kanyang masayahing personalidad, dala niya ang hinanakit ng maraming Pilipinang nakaranas ng parehong kapalaran.

Modesto - Siya ay may palayaw na “Desto” kilala bilang isang lalaking mahilig uminom at pumasok sa mga freedom pad sa Olongapo, kung saan nakakasalamuha siya ng mga sundalong Amerikano. Isa siyang tauhan ng base militar at naging matalik na kaibigan ni Mike, ngunit nauwi sa trahedya ang kanyang buhay nang mapatay siya ng Amerikanong sundalo, si Johnson.

Alipio (Ali) - Siya ay isang baklang kumikita sa tuwing buhay at abala ang Olongapo, partikular na sa presensya ng mga Amerikanong sundalo. Isa siyang malapit na kaibigan nina Mike at Desto, ngunit sa kabila ng kanyang masasayang kwento, isa rin siyang biktima ng pagsasamantala at karahasan. Niloko at sinaktan siya nina Richard Halloway at Igna, na nagpapakita ng kawalang respeto at pang-aabuso ng ilan sa mga dayuhan sa mga mahihinang sektor ng lipunan

Ignacio (Igna) - Isang lalaki na pinagkakatiwalaan ni Ali, ngunit naging kasabwat ni Richard sa panloloko at pananakit kay Ali. Siya ay may malalim na koneksyon kay Ali bilang kasambahay, ngunit nagbago ang kanyang ugali sa ilalim ng impluwensiya ni Richard.

William Smith - Isang kano na nakapag-asawa ng isang pinay na si Irene. Mabait siya kay Desto at nagpapakita ng kabutihan sa mga tao sa paligid niya, ngunit may mga pag-uugali o hakbang na nagpapakita ng pagiging malayo o hindi lubos na nauunawaan ang kultura.

Irene - Siya ay asawa ni William Smith, isang Amerikano na nagtatrabaho sa isang base militar. Sila ay may isang anak na lalaki na ang pangalan ay Willy.

Jun - Siya ay anak ni Modesto na sumali sa isang base militar. Dito, natutunan niya ang mga pagsubok at hirap na dinanas ng kanyang ama, at naisip kung paano siya nito minahal at pinangalagaan sa kabila ng lahat ng sakripisyo.

Alicia - Siya ay kapatid ni Ali at ina ni Jeffrey. Nagpakasal siya sa isang Amerikanong lalaki, ngunit hindi nagtagal ang kanilang relasyon. 

Richard Halloway - Siya ang lalaki na nanloko kay Ali at naging kasabwat ng kanilang kasambahay na si Igna. Pinili niyang magtaksil sa kaniyang kinakasama, na nagdulot ng matinding sugat sa kanilang samahan at pagmamahal.

Steve Taylor - Siya ay isang lalaki na nanloko kay Magda at nakabuntis sa kanya. Dahil sa kanyang mga hindi tapat na gawain, nagdulot siya ng matinding kalituhan sa buhay ni Magda, na nagpahayag ng galit at takot sa mga kasunod na pangyayari.

Jeffrey - Si Jeffrey ay kinupkop ni Ali sapagkat bumalik siya sa Pilipinas ngunit hindi niya mahagilap ang kanyang ina na si Aliciz na muling nag-asawa ng Pilipino.

Mga Tagpuan

Olongapo City - Ang Olongapo City ay ang pangunahing tagpuan sa nobela, isang lungsod malapit sa base militar ng mga Amerikano, na nagsisilbing simbolo ng kolonyal na impluwensya at mga pagsasamantala sa mga Pilipino.

Freedom Pad - Isang establisimyento sa Olongapo kung saan nagtatrabaho ang mga kababaihan, tulad ni Magda, bilang entertainers para sa mga sundalong Amerikano, na nagpapakita ng kalupitan ng kalakalang sekswal.

White Men's Territory - Tumutukoy sa mga lugar sa Olongapo at paligid ng base militar kung saan ang mga Amerikano at kanilang mga kaalyado ay may mataas na estado, na nagpapakita ng paghihiwalay ng uri sa lipunan.

Brown Community - Ang komunidad ng mga Pilipino sa paligid ng mga base militar, na nagdurusa sa kahirapan, diskriminasyon, at pagsasamantala mula sa mga banyaga.

Black Men's Row - Isang bahagi ng Olongapo kung saan matatagpuan ang mga sundalong African-American, na nagpapakita ng kanilang karanasan ng rasismo at diskriminasyon sa kabila ng pagiging banyaga.

Apartment ni Magda at Mike - Ang pribadong lugar kung saan nagaganap ang pagmumuni-muni at pakikibaka ni Mike at Magda, na nagsisilbing simbolo ng kanilang personal na laban at paghahangad ng mas magandang buhay.

Base Militar - Ang base militar ng mga Amerikano ay isang simbolo ng kolonyal na kapangyarihan, kung saan nagaganap ang mga kalakalang sekswal at mga karanasan ng mga Pilipino na nakasalalay sa presensya ng mga sundalo.

Bahay ni Modesto - Ang bahay ni Modesto ay ang tirahan ng kaniyang pamilya sa Gapo. Ang tahanan ni Modesto ay puno ng tensyon at nagpapakita ng mga hamon ng pamumuhay sa ilalim ng kolonyal na impluwensya, pati na rin ang mga epekto ng diskriminasyon at paghihirap ng mga Pilipino sa harap ng kapangyarihan ng mga banyaga.

Bahay ni Alipio - Ang bahay ni Alipio ay isa sa mga nakatira sa isang subdivision sa Olongapo.Ang kanyang bahay ay simbolo ng hangarin ng mga Pilipino na mapanatili ang kanilang dignidad at kultura, sa kabila ng mga hamon ng imperyalismo at iba pang mga pagsubok sa lipunan.

Panahon

Ang nobelang GAPÔ ni Lualhati Bautista ay isinulat noong 1978, isang panahon kung kailan matindi ang impluwensya ng mga Amerikano sa Pilipinas, lalo na sa mga lugar tulad ng Olongapo na malapit sa base militar ng U.S. Sa panahong ito, umiiral ang Batas Militar sa ilalim ng pamumuno ni Pangulong Ferdinand Marcos, kung saan may mahigpit na kontrol ang gobyerno sa media at mga kilos-protesta laban sa imperyalismo at kawalan ng katarungan. Sa kabila nito, patuloy ang diskriminasyon laban sa mga Pilipino, lalo na sa mga kababaihan at sa mga anak ng sundalong Amerikano at Pilipina.

Masasalamin sa nobela ang madilim na reyalidad ng panahong ito—ang pagsasamantala sa mga Pilipino, ang mataas na pagtingin sa mga banyaga, at ang matinding epekto ng kolonyalismo sa identidad ng ating bansa. Itinatampok nito ang kawalan ng kapangyarihan ng mga Pilipino sa sarili nilang bayan at ang kawalan ng hustisya sa pagitan ng mga lahi. Ang Gapo ay isang matapang na komentaryo sa kalagayan ng bansa noong dekada '70, na hanggang ngayon ay may kaugnayan pa rin sa mga isyung kinakaharap ng Pilipinas.

C. ESTILO NG PAGKAKASULAT NG MAY AKDA

Sa nobelang GAPÔ ni Lualhati Bautista, ang estilo ng pagsulat ay realista at nagpapakita ng code-switching sa pagitan ng Ingles at Filipino, na naglalarawan ng tunay na kalagayan ng lipunan noong panahong iyon. Gamit ang realismo, inilalahad ni Bautista ang madilim na reyalidad ng diskriminasyon, kolonyal na mentalidad, at pang-aabuso sa Olongapo, isang lungsod na saksi sa impluwensya ng mga Amerikano. Ang paggamit ng code-switching sa mga diyalogo ng mga tauhan ay nagpapakita ng epekto ng dayuhang kultura sa wika at identidad ng mga Pilipino. Sa pamamagitan ng makabuluhang palitan ng wika, ipinapakita ng nobela ang pakikibaka ng mga Pilipino sa pagitan ng sariling identidad at dayuhang impluwensya, na nagiging epektibong paraan upang gawing mas makatotohanan at mas malapit sa mambabasa ang kwento.

III. PAGSUSURING PANGKAISIPAN

1. KAKINTALAN / KAISIPAN

Ang GAPÔ ni Lualhati Bautista ay isang makapangyarihang nobelang nagpapakita ng mapait na reyalidad ng buhay sa Olongapo noong naroon pa ang mga base militar ng Amerika. Sa pamamagitan ng kwento ni Michael Taylor Jr. at iba pang tauhan, inilalarawan ng akda ang matinding diskriminasyon, pang-aapi, at kawalan ng katarungan na dinaranas ng mga Pilipino sa sariling bayan. Ipinapakita nito kung paano patuloy na nakikibaka ang mga Pilipino upang igiit ang kanilang dignidad sa kabila ng pang-aalipusta at kawalan ng pagkakapantay-pantay sa lipunan. Masasalamin sa nobela ang epekto ng imperyalismo, kung saan ang sariling bansa ay tila naging laruan ng mga dayuhan, at ang mga Pilipino ay napipilitang tanggapin ang pang-aabuso dahil sa matagal nang sistema ng panunupil.

Isang mahalagang kaisipan sa akdang ito ang kawalan ng hustisya at ang unti-unting pagkapagod ng mga Pilipino sa laban na tila wala nang katapusan. Tulad ng sinabi ni Modesto sa nobela: “Ke alak, ke gamot... pag lagi mong iniinom, nagiging manhid ang katawan mo. Katagala'y hindi ka na tinatablan. Totoo 'yon pati sa kaso ng pagkaapi.” Ipinapakita ng linyang ito ang epekto ng matagalang pang-aapi sa una, lumalaban pa ang tao, ngunit habang tumatagal, nagiging manhid at tila tanggap na lang ang pang-aapi sa halip na lumaban. Ganito ang naging kalagayan ng maraming Pilipino sa ilalim ng dayuhang impluwensya at kontrol. Sa kabila nito, GAPÔ ay hindi lang naglalarawan ng pang-aapi kundi isa ring panawagan para sa paggising isang hamon sa mga Pilipino na hindi magpakasapat sa pagiging sunud-sunuran sa dayuhan, kundi ipaglaban ang tunay na kalayaan, dignidad, at pagkilala sa sariling halaga bilang isang bansa.

Sa kabila nito, ang GAPÔ ay hindi lamang isang paglalarawan ng pang-aapi kundi isa ring panawagan para sa paggising isang hamon sa mga Pilipino na huwag magpakasapat sa pagiging sunud-sunuran sa dayuhan. Sa halip, hinihikayat nito ang bawat isa na ipaglaban ang tunay na kalayaan, dignidad, at pagkilala sa sariling halaga bilang isang bansa. Ang nobela ay isang salamin ng lipunang Pilipino at isang paalala na hindi dapat hayaang maging manhid ang damdamin sa harap ng pang-aabuso. Ang tunay na kalayaan ay makakamit lamang kung ang bawat Pilipino ay kikilos upang ipaglaban ang kanilang karapatan at ipagmalaki ang kanilang sariling pagkatao.

2. KULTURANG MASASALAMIN

Sa nobelang GAPÔ ni Lualhati Bautista, makikita ang masalimuot na repleksyon ng kulturang Pilipino, partikular sa epekto ng imperyalismo at impluwensiya ng mga dayuhan. Isa sa mga pinaka-kapansin-pansing aspeto ay ang kolonyal na mentalidad, kung saan nagkaroon ng mababang pagtingin ang ilang Pilipino sa kanilang sariling lahi at kultura, at mas pinapahalagahan ang mga banyagang impluwensya, lalo na ang mga Amerikano. Ang matinding paghanga sa mga puti ay nagdulot ng pagsasamantala sa mga Pilipina na nagtrabaho sa Olongapo bilang aliwan para sa mga sundalong Amerikano. Makikita rin sa nobela ang makabayang damdamin ng mga tauhan tulad ni Mike, na lumalaban sa paniniil at kawalang-katarungan, at nagpapakita ng sigaw para sa sariling identidad ng mga Pilipino sa kabila ng patuloy na pang-aalipin sa isipan at kabuhayan ng mga mamamayan.

Isa pang mahalagang aspektong pangkultura na matutunghayan sa GAPÔ ay ang hindi pantay na pagtrato sa mga Pilipino at dayuhan. Ipinakita sa nobela ang paraan ng pagtingin ng mga Amerikano sa mga Pilipino, na karaniwan nilang itinuturing na mababang uri, na nagdulot ng matinding diskriminasyon at pagsasamantala. Sa kabuuan, ipinapakita ng GAPÔ ang isang masakit ngunit makatotohanang repleksyon ng kulturang Pilipino ang patuloy na pakikibaka para sa respeto, identidad, at tunay na kalayaan mula sa dayuhang impluwensya.

IV. LAGOM 

Ang GAPÔ ang kauna-unahang nobelang isinulat ni Lualhati Bautista na tumatalakay sa problemang nababalot sa mga base militar ng mga Amerikano dito sa Pilipinas. Ilan sa mga kasama rito ang diskriminasyon ng mga Amerikano sa Pilipino, pag-aalipusta sa mga Pilipino ng mga puti, at maging ang kawalang-bahala ng mga Pinoy o mas tamang sabihin na gobyernong Pilipino sa mga nangyayari sa lugar ng mga base militar. Ang nobela ay tumatagos at nagwawasak sa kabalintunaang kamalayan ng mga Pilipino noon. Sa panahong naniniwala ang mga pahayagan, telebisyon, radio, institusyon ng edukasyon na ang mga Pilipino ay ganap nang malaya at patungo sa naghuhumiyaw na pag-unlad sa tulong ng dayuhang capital, ang GAPÔ ang bumasag sa inaakalang katiwasayan.

Nagsimula ang nobela sa Freedom Pad, Isang bahay-aliwan na matatagpuan malapit sa base ng mga Amerikano, kung saan nagtatrabaho bilang manunugtog ng gitara ang isang Michael Taylor Jr. o mas kilala sa pangalang "Mike". Siya ay may maputing balat at blondeng buhok na nakuha niya sa kanyang amang Amerikano. Alam niya na sa kabila ng pisikal na kaanyuan, Pilipino ang dugong nananalantay sa kanya na nagmula naman sa kanyang inang si Lourdes, isang babaeng nagbebenta ng aliw. Lumilikha rin siya ng mga awiting nasa wikang Filipino na tumutuligsa kung hindi man nanunukso sa mga marinong Amerikano na nakikinig sa kanya dahil sa pag-aakalang purong Amerikano ang kumakanta.

Dito sa lugar na ito ipinakita ng awtor ang sigalot na namuo sa pagitan ng lahing puti, at kayumanggi sa pamamagitan ng higit na pagpapahalaga ng mga waiter at waitress sa mga dayuhan kumpara sa mga Pilipinong naroon. Ito ay dahil sa mentalidad na mas mataas ang halaga ng dolyar kaysa piso ngunit kung susumahin ay pareho lang ang mahalaga base sa sorbesang binibili. Ito ay nagbubunga ng away ng mga kostumer sa loob ng bahay-aliwan. Ikinuwento rin sa lugar na ito ang kulturang impormal na pakikipagrelasyon ni Magdalena, isang babaeng nagbebenta ng allw at kasama sa bahay ni Mike, at ni Steve, isang marinong Amerikano na nakadestino sa base. Hindi mawawala sa kuwento si Modesto, isang Pilipinong may kilalang posisyon sa base, na laging tumatambay sa Freedom Pad at si Ali, isang baklang nagtatrabaho rin sa Freedom Pad at karelasyon ni Richard.

Dumaloy ang kuwento sa pagpuna ni Modesto sa mga gawi ng isang Magdalena kapag nariyan ang mga Amerikano na ayon sa kanya, masyadong silang nagpapauto sa mga nais mangyari ng mga dayuhan sa kanilang katawan upang maibsan ang suliranin ng sikmura't maging ang suliranin ng kalooban at puso. Ipinakita rin ang istorya ng pagkahumaling ng mga Pilipino, si Magdalena bilang reperensiya, sa mga statesides goods na ibinebenta lang dito nang mura dahil patapon na produkto na ito sa Estados Unidos.

Isinalaysay din ang naising ipakilala ni Mike ang sarili hindi bilang Amerikano kung hindi bilang Isang Pilipino dahil sa pagkainis niya sa mga kilos, isipan, at pag-uugali ng dayuhan. Dahil sa ibang kulay na taglay, napasok siya sa away ng lahing puti at lahing itim sa teritoryo ng mga kayumanggi. Sa paraang ito ipinasok ng awtor ang hidwaang mas magaling ang mga puti at pagtratong alipin sa mga itim.

Tinumbok ng kuwento ang pangunahing suliranin sa pamamagitan ng pagkukuwento ng buhay. ni Modesto sa loob ng base. Si Modesto ay tinatawag na "Yardbird" ng mga Amerikano bilang insulto ng paghahalintulad sa mga uwak at maya na tumutuka ng kahit anong mismis o butil na tira-tira sa loob ng base. Sa kabila nito, tinitiis niya ang mga alipusta sa kanya at pilit na Itinatayo ang winawasak na dignidad sa oras ng kanyang paglabas sa base. Pinakita sa yugto ng kuwentong ito ang diskriminasyon sa pagitan ng puti at kayumanggi sa loob ng base.

Nagkaroon ng alitan sa pagitan ni Johnson, isang marinong Amerikano sa loob ng base, at Modesto. Mas maliit ang sahod ni Modesto kumpara sa mga puting kapareho niya ng posisyon. Upang hindi na magreklamo, ibinaba ng Amerikano ang posisyon ng Pilipino upang tumugma sa sahod na ibinibigay sa kanya. Lalo pang nagpasidhi ng galit ni Modesto nang malaman ng kanyang anak na si Jun na mali ang kuwento na respetado ang kanyang ama sa base. Nalaman din niya na tinatawag na Yardbird ang kanyang ama.

Tumuloy ang kuwento sa kagustuhang bawlin ni Modesto ang kanyang nasirang dignidad. Sinarili niya muna ang kanyang problema at hindi nakipag-usap sa kanyang asawa at maging sa matalik niyang kaibigan sa loob ng base, si William Smith, isang puti sa loob ng base. Dumating ang araw kung saan punong-puno na si Modesto kay Johnson nang ipagdikdikan nito ang pagtawag kay Modesto ng Yardbird. Nagkaroon ng kaguluhan at napatay ng isang Amerikano si Modesto. Naroon si William na umaawat at tumulong kay Modesto ngunit wala siyang nagawa. Ang pangyayaring ito ang nagbunsod ng pagbabago sa pananaw at pag-uugali ng iba pang tauhan. Si Modesto'y hinarap ang mga itim at taas-noong sinabi na Pilipino siya at kapareho nilang galit sa puti, si Magda na nagkaroon ng panibagong perspektiba sa mga statesides goods dahil sa mga pangaral ni Modesto. Si Ali naman ay naging kasintahan ng isang 'kano na nagngangalang Richard Holloway. Sa umpisa ay mabuti ang dalawa sa isa't isa, ngunit hindi pala totoo na mahal ni Richard si All at gusto lamang nito nakawan ang bakla. Ninakawan niya si Ali kasama si Igna, ang katulong ni All, at binugbog nila si Ali.

Dahil sa mga nangyari ay lalong naggalit si Mike sa mga 'kano, pero dahil kay Steve ay naniwala si Mike na nakatagpo na siya ng isang 'kano na hindi tulad ng iba. Lahat ng ito ay nagbago noong malaman niya na nabuntis nito si Magda, na hindi pala nito mahal si Magda at may pamilya pala ito sa Estados Unidos. Ang masmasaklap pa ay gust nito na ipa-abort ang bata. Dahil sa mga sinabi ni Steve ay naalala nito ang masakit na mga alaala niya bilang isang Gi baby na hindi nakakilala sa kanyang ama. Hindi na niya napigilan ang kanyang sarili at hinataw si Steve hangang sa mamatay ito. Dahil ditto nakulong si Mike. Isang araw, dinalaw siya ni Magda at pinagpaalam sa kanya na ang ipapangalan niya sa anak niya ay Michael Taylor III.

V. MGA REAKSYON AT MUNGKAHI

Ang GAPÔ ni Lualhati Bautista ay isang makapangyarihang nobela na naglalarawan ng matinding epekto ng imperyalismo at kolonyalismo sa kultura at buhay ng mga Pilipino. Ang akda ay nagbigay ng malalim na pagninilay tungkol sa mga pagsasamantalang dulot ng mga banyaga, lalo na sa mga kababaihan sa Olongapo na nagtatrabaho bilang isang hostess para sa mga sundalong Amerikano. Ang tema ng pagkakaroon ng kolonyal na mentalidad at ang patuloy na pakikibaka ng mga Pilipino para sa sariling identidad ay tumukoy sa malalim na sugat na dulot ng mga dayuhang impluwensya. Bilang mambabasa, ang nobelang ito ay isang makabagbag-damdaming paalala ng mga katotohanang madalas na natatago sa kasaysayan at lipunan.

Sa kabila ng mga matitinding tema ng GAPÔ, may mga mungkahi akong maaaring makatulong upang lalong mapalawak ang diskurso hinggil sa mga isyung tinalakay sa nobela. Una, mahalaga na higit pang mapalaganap ang akdang ito sa mga kabataan, lalo na sa mga paaralan, upang magkaroon sila ng mas malalim na pag-unawa sa mga epekto ng kolonyalismo at imperyalismo sa ating kultura at lipunan. Pangalawa, marapat na patuloy na mapalakas ang mga programa at organisasyon na nagsusulong ng karapatan at kapakanan ng mga manggagawang Pilipino, upang matugunan ang kanilang mga pangangailangan at protektahan sila mula sa diskriminasyon. Dapat ding palawakin ang mga hakbang upang mapabuti ang kalagayan ng mga Pilipino sa buong bansa, at matiyak ang pantay-pantay na oportunidad at trato sa lahat ng sektor ng lipunan. Ang Gapo ay isang mahalagang akda na hindi lamang sumasalamin sa nakaraan, kundi nagbibigay-diin sa mga patuloy na hamon at isyu na kinakaharap ng ating lipunan, na dapat patuloy na pagtuunan ng pansin at aksyon.